Auschwitz. 
Wprowadzenie dla uczestników ŚDM 2016

AR - DE - EN - ES - FR - GR - HE - IT - JA - KO - PL - PT - RO - RU - SV - UAZH

 „Auschwitz” jest niemiecką nazwą polskiego miasta Oświęcim, które po inwazji w 1939 roku i pokonaniu Polski zostało włączone do Rzeszy Niemieckiej. W celu wyeliminowania polskiej elity, która mogłaby organizować ruch oporu, władze niemieckie założyły tu w czerwcu 1940 roku obóz „Konzentrationslager (KL) Auschwitz”. W kolejnych latach obóz był w szybkim tempie rozbudowywany i otrzymał dodatkowe zadania, przede wszystkim zagładę Żydów. Wysiedlono polską ludność z ośmiu wsi, ich tereny włączono do tzw. obszaru interesów obozowych, zajmującego powierzchnię 40 km2. Większość zabudowań wyburzono i utworzono szereg gospodarstw rolno-hodowlanych. Ponadto tworzono podobozy przy fabrykach, hutach i kopalniach, w efekcie czego kompleks Auschwitz obejmował swym zasięgiem ponad 40 podobozów. Odarci z godności ludzkiej więźniowie  otrzymali numer zamiast imienia i byli wykorzystywani do niewolniczej pracy. Średni czas życia więźnia w obozie był krótszy niż jeden rok. Mogiły zamordowanych nie istnieją, popioły z ich spalonych ciał zostały rozsypane.

Do KL Auschwitz przywieziono: od 1940 roku około 140-150 tysięcy Polaków, z których połowa została zamordowana; od 1941 roku po inwazji Niemiec na Związek Sowiecki co najmniej 15 tysięcy jeńców wojennych, spośród których większość została zamordowana; od 1942 roku w ramach tzw. „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej” około 1,1 miliona Żydów z niemal całej Europy, z których ponad 900 tysięcy zamordowano zaraz po przybyciu w komorach gazowych a 100 tysięcy w obozie; od roku 1943 około 23 tysięcy Sinti i Romów, z których przeżyło zaledwie około 2 tysięcy; poza tym wiele innych osób, głównie przeciwników politycznych nazistów z Czech, Związku Sowieckiego (Białorusi, Rosji, Ukrainy), Francji, Jugosławii oraz innych krajów, w tym Niemiec i Austrii, a także Badaczy Pisma Świętego (Świadków Jehowy), homoseksualistów oraz tzw. więźniów wychowawczych, asocjalnych i kryminalnych.

Obecnie w miejscu pamięci spotkać można ludzi z całego świata, których historia Auschwitz głęboko porusza. Jednakże kontekst ich pamięci jest różny. Żydzi postrzegają to miejsce jako symbol prawie całkowicie zrealizowanego planu zagłady żydowskiego świata w chrześcijańskiej Europie, Holocaust, Shoah. Polacy pamiętają ucisk i terror okupacji neopogańskich nazistowskich Niemiec, któremu stawiało opór zakorzenione w chrześcijańskich wartościach społeczeństwo. Obywatele z krajów byłego Związku Radzieckiego przypominają wyzwolenie Europy od faszyzmu przez Armię Radziecką w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej. Dla Niemców Auschwitz stanowi przypomnienie największej porażki w ich dziejach oraz wyzwaniem do moralnej odnowy. Istnieją jeszcze inne perspektywy pamięci. Auschwitz dziś stanowi dla świata przestrogę, w której każdy odwiedzający, szuka odniesień dla własnej sytuacji. Kościół katolicki wspomina męczenników ruchu oporu przeciwko nazizmowi, jak również winę z powodu tradycji chrześcijańskiego antyjudaizmu.

Ten, kto traktuje to miejsce z należną mu powagą, dotyka do dziś niezagojonej rany, mocno związanej z własną tożsamością. Auschwitz konfrontuje nas z pytaniami. Kim byłbym w tym czasie? Kim jestem dzisiaj w mojej odpowiedzialności przed ludźmi i Bogiem? Ta rana jest również obecna w naszych relacjach. Auschwitz rozpoczęło się od zniszczenia międzyludzkich relacji: „inni” nie byli traktowani jak ludzie. Jak odbudować ponownie wzajemne zaufanie? Zabliźnienie rany po Auschwitz jest historią naszych relacji.

Gdzie jest Bóg w tym miejscu? Nawet papież Benedykt XVI. powiedział: " W miejscu takim jak to, brakuje słów, a w przerażającej ciszy serce woła do Boga: Panie, dlaczego milczałeś? Dlaczego na to przyzwoliłeś? W tej ciszy chylimy czoło przed niezliczoną rzeszą ludzi, którzy tu cierpieli i zostali zamordowani"(28.05.2006). Ale i to miejsce posiada także znaki obecności Boga i człowieczeństwa, zwycięstwa miłości w świecie nienawiści. W czerwcu 1979 roku, papież Jan Paweł II powiedział: " W tym miejscu straszliwej kaźni [...] o. Maksymilian Kolbe odniósł duchowe zwycięstwo, podobne do zwycięstwa samego Chrystusa, oddając się dobrowolnie na śmierć w bunkrze głodu - za brata. [...] Ile tutaj odniesiono podobnych zwycięstw? Odnosili je ludzie różnych wyznań, różnych ideologii, zapewne nie tylko wierzący. Pragniemy ogarnąć uczuciem najgłębszej czci każde z tych zwycięstw, każdy przejaw człowieczeństwa, które było zaprzeczeniem systemu systematycznego zaprzeczenia człowieczeństwa".

Święta Edyta Stein, Karmelitanka Siostra Teresa Benedykta od Krzyża, patronka Europy, została zamordowana w Auschwitz - Birkenau z powodu swojego żydowskiego pochodzenia. Papież Jan Paweł II powiedział: „Od tej chwili, wspominając nową świętą każdego roku, nie możemy nie pamiętać jednocześnie o Shoah, o tym okrutnym planie zagłady narodu, o planie, którego ofiarą padły miliony braci i sióstr Żydów. Niech Pan rozpromieni oblicze swe nad nimi i niech ich obdarzy pokojem (por. Lb 6,25)”. (10.11.1998).  „Jej krzyk łączy się z krzykiem wszystkich ofiar tej straszliwej tragedii, ale zarazem jest zjednoczony z krzykiem Chrystusa, który nadał ludzkiemu cierpieniu tajemniczą i trwałą owocność”(1.10.1999).

Po drugiej wojnie światowej zarówno kościół katolicki jak i wiele innych osób zrobiło wiele dla uzdrowienia relacji chrześcijańsko-żydowskich i polsko-niemieckich. Jest to również odczuwalne w Oświęcimiu. Papież Benedykt XVI zakończył swoją wizytę w 2006 roku w Auschwitz-Birkenau słowami: „Bogu niech będą dzięki, że oczyszczanie pamięci, do którego wzywa nas to miejsce, rodzi tu także wiele inicjatyw, które mają na celu przeciwstawianie się złu i przyczynianie się do budowania dobra. Przed chwilą miałem okazję pobłogosławić Centrum Dialogu i Modlitwy. W niedalekim sąsiedztwie prowadzą życie ukryte siostry karmelitanki, które czują się w sposób szczególny zjednoczone z tajemnicą Krzyża i przypominają nam wiarę chrześcijan, która głosi, że sam Bóg zstąpił do piekła ludzkiego cierpienia i cierpi razem z nami. W Oświęcimiu istnieje franciszkańskie Centrum św. Maksymiliana i Międzynarodowe Centrum Nauczania o Auschwitz i Holokauście. Znajduje się tu też Międzynarodowy Dom Spotkań Młodzieży. Przy jednym z dawnych Domów Modlitwy mieści się Centrum Żydowskie. Tworzy się Oświęcimska Akademia Praw Człowieka. Możemy więc mieć nadzieję, że z miejsca kaźni będzie wyrastać i dojrzewać konstruktywna refleksja, i że pamięć przeszłości pomoże przeciwstawiać się złu i sprawiać, że zatryumfuje miłość.”

Dlatego wizyta w miejscu pamięci jest nie tylko wydarzeniem edukacyjnym, ale również uczczeniem zmarłych, sprawdzianem sumienia, wyznaniem wiary i podjęciem zobowiązania do życia w pojednaniu.  Wszystko to przynosimy w modlitwie przed oblicze miłosiernego Boga, prosząc Go o pomoc, abyśmy mogli stać się narzędziami Jego pokoju.

Centrum Dialogu i Modlitwy w Oświęcimiu 2016
www.cdim.pl